Zo kun je zelf tondel maken!

Tondel (of tonder) is materiaal dat makkelijk brandt, en daardoor ideaal om vuur mee te maken. Nu kun je daar allemaal hulpmiddeltjes – en zelfs kant en klare tondel voor kopen. Maar zelf tondel maken is toch het allerleukst. Bovendien is het supermakkelijk en gratis!

Waarom zou je zelf tondel maken?

Als je een vuur wilt maken dan heb je aanmaakmateriaal nodig. Maar hoe vaak maak je in de eerste plaats vuur? Vast niet zo vaak. Voor de meesten zal een vuurkorf in de tuin nog de meest voorkomende gelegenheid zijn. De (wild)kampeerders onder ons zullen misschien eens een kampvuurtje maken voor warmte, licht of om op te koken.

Het gebruik van (zelfgemaakte, natuurlijke) tondel zal dus niet zo vaak voorkomen. En als je het al nodig hebt, zijn er ook gekochte of niet zo natuurlijke materialen die je kunt gebruiken als aanmaakmateriaal. Want zeg nou zelf, hoe vaak heb jij een vuurtje gemaakt met een paar kranten en een aansteker, of met aanmaakblokjes of spiritus? Dat werkt prima. Maar erg mileuvriendelijk is het niet. En uitdagend is het ook niet.

Dus is zelf tondel maken noodzakelijk? Nee. Maar het is wel leuk, gratis en (als je het goed doet) mileuvriendelijk. Bovendien voel je je algauw een echte outdoor Billy als je op de oer-manier je eigen vuur kunt maken. Redenen genoeg dus!

Geschikt tondelmateriaal

In de natuur is genoeg materiaal te vinden waar je zelf tondel van kunt maken. Misschien is ‘tondel maken’ niet eens de juiste term, maar is eerder ‘tondel verzamelen’. Tijdens een wandelingetje door het park kun je al het nodige materiaal verzamelen voor je tondel. Als je tondelmateriaal gaat verzamelen, wees dan lief voor de natuur. Sloop geen levende bomen en planten, maar gebruik wat al los op de grond ligt.

Voor je tondel kun je onder andere het volgende gebruiken:

• Gras (hooi)
• Mos – maar alleen als het echt goed droog is, anders gaat het enorm roken!
• Takjes om houtkrullen van te maken
• Droge bladeren
• Dennenappels (verpulverd)
• Veenpluis
• Lisdoddepluis (pluis van bloeiende “rietsigaren”)
• Berkenbast
• Hars – het makkelijkst is om als je een naaldboom ziet waar hars uit sijpelt, daar een klein takje langs te halen
• Tonderzwam – voor de meer ervaren outdoor Billy’s. Kijk hier eens voor een beschrijving hoe je tondel maakt van tonderzwam. Of het verstandig is, is een tweede. De tonderzwam is tegenwoordig beschermd, en op het plukken staat een aardige boete.

Ik ben zelf gewoon een keertje gaan wandelen met een tasje bij de hand. Het materiaal wat ik had verzamelend heb ik thuis op kranten of tussen oude boeken verder laten drogen. Want met vochtige tondel krijg je maar moeilijk een vuurtje aan! Eenmaal goed gedroogd is het klaar voor gebruik.

Watjes en tampons zijn niet erg natuurlijk, maar wel handig om achter de hand te hebben. Als je deze een beetje uit elkaar pluist, dan vormt dit prima tondelmateriaal. Textielpluisjes uit de droger werken ook goed. Een vuurtje maken met de natuurlijke opties is natuurlijk veel leuker, maar als het niet lukt om je vuur aan te krijgen is het fijn om een plan B te hebben.

Tondel kopen

Het idee van de blog was om zelf tondel te maken, maar tondel kopen kan natuurlijk ook. Dat doe je dan meestal in de vorm van tindersticks. Op het moment dat je vuur wilt maken schraap je dan krullen van het stokje. In dit hout zit heel veel hars, waardoor het makkelijk vlam vat.

Toepassing van wax of vaseline

Als je eenmaal droog tondelmateriaal verzameld hebt, kun je ervoor kiezen dit nog te bewerken met wax (kaarsvet) of vaseline. Tondel brand namelijk heel snel op, maar door de vettige behandeling blijft je tondel langer branden. Het voordeel is dat je langer de tijd hebt het volgende onderdeel van je vuurtje (aanmaakhoutjes of takjes) vlam te laten vatten.

Heb je geen zin in die (niet zo natuurlijke) extra bewerking? Je kunt ook een kaarsje bij je tondelmateriaal stoppen. Als je dan eenmaal een vlammetje hebt, kun je snel je kaarsje aansteken. (Wel op een veilig plekje uit de wind wegzetten.) Mocht je tondel te snel uitgaan, dan heb je je vlammetje nog.

Tondel bewaren

Je kunt natuurlijk tondelmateriaal gaan verzamelen op het moment dat je vuur wilt gaan maken. Maar vaak verzamel je dit al tijdens je tocht. Of je neemt het van huis mee (sommigen zien dit als smokkelen, ik zie dit als goed voorbereid op pad gaan). Het voordeel is dat het dan de tijd heeft om te drogen. Want echt droge tondel werkt natuurlijk het best.

Of je tondel nu van huis meeneemt of onderweg verzameld: je hebt iets nodig om het in te bewaren. Hiervoor kun je een tondeldoos (in het Engels een ‘tinderbox’) aanschaffen. Ga je voor stijlvol, dan kun je misschien een mooi bewerkt metalen tondeldoosje vinden op marktplaats. Vroeger, uit de tijd voor de lucifer, was een tondeldoos een veelgebruikt accesoire. Wellicht kun je nog ergens zo’n stijlvol antiek exemplaar vinden. Ga je voor praktisch, dan kom je uit bij bijvoorbeeld dit doosje met tondelmateriaal, of een setje van een tondeldoos met een firesteel. Het handige van die laatste is dat er een soort rasp op zit waarmee je houtschaafsel kunt maken. Het opvangbakje van de rasp dient dan tevens als bewaardoosje voor je zojuist zelf gemaakte tondel.

Je kunt natuurlijk ook een leeg bakje of blikje gebruiken. Mijn vriend gebruikt bijvoorbeeld een lege pot waar eerst scrub in zat, en ik vond nog een leuk theeblikje bij de kringloop. Je kunt je tondel ook bewaren in een ziplock-zakje. Het voordeel daarvan is dat als je tondel op is, de verpakking verder geen ruimte meer inneemt in je tas. Kortom: alles waarin je dat kleine prul compact en droog kunt bewaren is geschikt.

Vuur maken met tondel

Oké, je hebt je tondel, en nu wil je dat gaan gebruiken. Maar: veiligheid eerst! Dus voordat je begint met vuur maken zorg je voor een veilige omgeving. Maak je vuur op een open plek en op een niet brandbare ondergrond, zoals een vuurschaal of zand. Zorg dat je een blusmiddel klaar hebt staan, zoals water of zand. Het is ook goed om te weten hoe de branddriehoek werkt (zuurstof, hitte, brandbare stof), zodat je ook snapt hoe je het vuur weer kunt doven.

Heb je een veilige plek gevonden en ben je voorbereid om je vuur weer te kunnen doven? Dan kun je nu vuur gaan maken! Om vuur te maken heb je drie dingen nodig:

1. Een aansteker, lucifers of firesteel voor de eerste vonk.
2. Tondel voor je eerste vlammetje.
3. Hout voor je uiteindelijke vuur, variërend van makkelijk brandbare takjes voor je beginnende vuurtje tot de lang brandende houtblokken.

De kunst is vervolgens om je vuur van klein naar groot op te bouwen. Je steekt je tondel aan, en met je tondel steek je kleine droge twijgjes aan. Daar leg je geleidelijk steeds iets grotere takjes op, totdat je dikke takken of houtblokken erop kunt leggen. Maak je vuur niet te groot, zodat het controleerbaar blijft.

Ik deed laatst een poging om vuur te maken met mijn zelfgemaakte tondel en mijn nieuwe aanwinst: de firesteel. Een firesteel is een moderne variant van de vuursteen of vuurslag. Zoals je kunt zien op de foto’s is dat gelukt! Maar één tip: óf gebruik een firesteel met ‘makkelijke’ tondel zoals watjes, óf gebruik een aansteker of lucifers bij je natuurlijke tondel. Mijn ervaring is namelijk dat vuur maken met een firesteel toch nog best uitdagend is, en dat natuurlijke tondel net iets lastiger aan te krijgen is.

Heb jij weleens vuur gemaakt met zelfgemaakte tondel?

Disclaimer: Ik ben geen survivalspecialist of brandweervrouw. Ik heb hierboven geprobeerd zo volledig mogelijk te zijn, maar ik schrijf uiteindelijk uit mijn eigen kennis en ervaring als outdoorliefhebber. Het is je eigen verantwoordelijkheid om voorzichtig te zijn met vuur, en volg altijd aanwijzingen en adviezen van natuurbeheerders en brandweer op.

Wil je geen enkele blog van DutchWayfarer missen? Volg me op Facebook of Instagram, of schrijf je in voor de nieuwsbrief.